Schaapjes tellen om bewijslast te verzamelen

Het gaat hierbij om zintuigelijke waarnemingen in de breedste zin van het woord; zo was er ooit sprake van een opdracht om schapen te tellen. Binnenkort krijgt dit type proces-verbaal waarschijnlijk dwingende bewijskracht.

Een proces-verbaal van constatering is een door een gerechtsdeurwaarder opgestelde verklaring, waarin hij zijn (zintuigelijke) waarneming vastlegt. In de praktijk gebeurt dit bijvoorbeeld regelmatig bij verbouwingen. De gerechtsdeurwaarder legt dan voor aanvang van de werkzaamheden in een verslag (eventueel met behulp van foto’s of video’s) vast of er sprake is van beschadigingen aan een pand. Wanneer er dan een geschil ontstaat over schade die al dan niet tijdens de verbouwing is ontstaan, kan de opdrachtgever het verslag van de gerechtsdeurwaarder inbrengen als onafhankelijk bewijs in de rechtbank.

Op pad met de herder
Soms krijgen gerechtsdeurwaarders opmerkelijke verzoeken. Bij de afwikkeling van een nalatenschap moest worden vastgesteld hoeveel schapen in een bepaalde weide stonden, en van wie die schapen waren. De opdrachtgever vond de prijsopgave van de gerechtsdeurwaarder aanvankelijk te hoog en besloot zelf te gaan tellen. Dit bleek minder eenvoudig dan gedacht: hij belandde in de sloot. Uiteindelijk werd de opdracht toch aan de gerechtsdeurwaarder gegeven; die ging samen met een schaapherder op pad en legde netjes vast hoeveel schapen er stonden en welk oormerk zij hadden.

Geen dwingende bewijskracht
Op dit moment heeft een proces-verbaal van constatering geen dwingende bewijskracht. Toch wordt er vaak veel waarde aan gehecht. In rechterlijke procedures blijkt dat een document dat opgemaakt is door een gerechtsdeurwaarder, meer gewicht in de schaal legt dan een schriftelijke verklaring van een willekeurig persoon. Een gerechtsdeurwaarder wordt vanwege zijn staatstaak als betrouwbaar en onafhankelijk gezien.

Soms blijkt alleen al het bestaan van een proces-verbaal van constatering effectief. De andere partij weet dan dat er serieus werk gemaakt is van het vastleggen van bewijs. In de praktijk heeft dit vaak ook een preventieve werking: iemand besluit dan bijvoorbeeld toch geen procedure op te starten.

Wetswijziging
In een aantal landen om ons heen heeft het proces-verbaal van constatering wel dwingende bewijskracht. Ook in Nederland bestaat de behoefte aan een variant van het proces-verbaal met dwingende bewijskracht. Dit wordt meegenomen in een aanpassing van het bewijsrecht in civiele procedures. Recent heeft een aantal experts geadviseerd dit bewijsrecht te moderniseren. Na de wetswijziging kan de rechter een gerechtsdeurwaarder ook gaan gelasten een proces-verbaal van constatering op te stellen.