Amsterdam, Den Haag, Breda, Nijmegen, Weert en Helmond doen mee aan de pilot. Daarmee is gekozen voor zowel grote als kleinere gemeenten en de daarbij horende diversiteit in de wijze waarop schuldhulpverlening werkt. Dat is nodig om de ketensignalering door deurwaarders goed te kunnen testen in de praktijk. Ook vanuit de deelnemende deurwaarderskantoren is gekozen voor een mix van grotere en kleinere kantoren. GGN, Flanderijn, LAVG, Syncasso, Nijstad en Toonen, Zuyd Groep, Janssen & Janssen en Rosmalen gerechtsdeurwaarders doen mee aan de pilot.
De pilot is een invulling van de ‘motie Palland’, waarmee voormalig Tweede Kamerlid Hilde Palland (CDA) in 2023 de regering opriep tot een pilot voor een bredere rol van gerechtsdeurwaarders bij onder meer de (vroeg)signalering van problematische schulden, en toepassing van een sociaal tarief daarvoor. Vroegsignalering zoals geregeld in de Wgs is erop gericht dat grote schuldeisers, zoals zorgverzekeraars en woningcorporaties, bij betalingsachterstanden verplicht een signaal doorgeven aan gemeenten. Doel van de pilot is onderzoeken welke maatschappelijke meerwaarde ketensignalering door gerechtsdeurwaarders heeft, net als het warm doorverwijzen naar de gemeentelijke schuldhulpverlening bij constatering van problematische schulden.
KBvG-voorzitter Chris Bakhuis-Van Kesteren: “We gaan met veel plezier aan de slag met deze pilot, die heel goed past bij de rol van gerechtsdeurwaarders als poortwachters. Wij komen elk jaar met 1,5 miljoen huisbezoeken letterlijk aan de deur en ook achter de deur bij mensen met schulden. We kennen het dossier, zien de situatie ter plekke, gaan het gesprek aan en vragen door. Zo zijn we goed in staat om ons een beeld te vormen van wat er speelt, om in te schatten of er sprake is van problemen en om daarover een veel rijker signaal af te geven. Bij problemen bieden we meteen aan om warm door te verwijzen naar schuldhulp, en motiveren we ze om die met beide handen aan te pakken.”
In de praktijk doen veel deurwaarders dit eigenlijk al, maar deze vorm van ketensignalering is nu nog niet goed georganiseerd en gestructureerd, legt Bakhuis-van Kesteren uit. “Met deze pilot onderzoeken we hoe we dit nog beter vorm kunnen geven, hoe we kunnen samenwerken met gemeenten en welke interventies er nodig zijn. Ook als onderbouwing van zoiets als een wettelijke zorgplicht en een daarbij horend sociaal tarief. Daarvoor moeten we weten wat het beste werkt, hoeveel tijd zulke handelingen kosten en wat daarvoor een redelijke vergoeding zou zijn.”
Gekoppeld aan de pilot vindt ook onderzoek plaats door de Hogeschool Utrecht (HU). Uit cijfers over schuldhulpverlening blijkt dat veel mensen met schulden daar geen gebruik van maken. Met het onderzoek wordt beter in beeld gebracht wat hun beweegredenen daarvoor zijn. Denk bijvoorbeeld aan schaamte, wantrouwen naar de overheid of vertrouwen in eigen oplossingen. Het onderzoek - onder leiding van lector Schulden en Incasso Nadja Jungmann - moet zo bijdragen aan effectievere interventies voor het doorverwijzen van mensen met schuldproblemen naar hulpverlening.
De pilot loopt vooruit op een wettelijke zorgplicht, die de positie van gerechtsdeurwaarders tussen schuldeisers aan de ene kant en mensen met schulden aan de andere kant moet verstevigen. Het initiatief komt voort uit het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) problematische schulden, waarvan in juni 2024 het eindrapport verscheen onder de titel ‘Naar een beter werkende schuldenketen’.