Geachte leden van de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
Op 1 februari vindt het debat plaats met uw commissie over armoede- en schuldenbeleid. Namens de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG), wil ik u langs deze weg een aantal suggesties voor het debat meegeven. Omdat dit het eerste debat over dit onderwerp sinds de verkiezingen is, begin ik met een korte introductie.
Gerechtsdeurwaarders zien als eerste de problematische schulden
Wellicht zullen nieuwe leden van uw commissie zich afvragen: wat moeten gerechtsdeurwaarders met armoede en schulden? Ik kan u zeggen: dit is ons dagelijks werk. Gerechtsdeurwaarders leggen jaarlijks bijna 2 miljoen huisbezoeken af, bijvoorbeeld om dagvaardingen te overhandigen.
Onze collega’s zien - vaak als eerste - waar gezinnen in de knel raken door onbetaalde rekeningen. Daarom drongen we bij uw Kamer in het verleden regelmatig aan op verbeteringen van het beleid. Zo adviseerden we bijvoorbeeld om de computer vrij te stellen van beslagleggingen omdat die zo langzamerhand beschouwd moet worden als cruciaal voor het levensonderhoud. Ook vonden wij dat het bestaansminimum beter geborgd moest worden door een betere berekening van de beslagvrije voet. Voor beide onderwerpen hebben wij meegeschreven aan wetsvoorstellen. Inmiddels zijn beide onderwerpen bij wet geregeld.
Masterclass voor Kamerleden
Voor Kamerleden en medewerkers organiseren we op woensdag 28 februari van 15:00 tot 16:30 in Nieuwspoort een Masterclass, waarin we ingaan op het werk van de gerechtsdeurwaarder, de wettelijke positie en de beleidsuitdagingen waarmee uw Kamer de komende periode te maken krijgt. Noteert u deze vast, een formele uitnodiging met details over het programma volgt.
Voorkom onnodig oplopen van schulden
Wat de beleidsuitdagingen betreft, zijn maatregelen noodzakelijk om te voorkomen dat schulden onnodig hoog oplopen. Wat begint met een soms bescheiden vordering, kan leiden tot dagvaardingen, rechtszittingen en beslagleggingen waaraan kosten verbonden zijn. Kosten die voor rekening van de schuldenaar komen. Ook financieel kwetsbare mensen kunnen zo met hoge bedragen geconfronteerd worden. Dan is het maar de vraag of schuldeisers hun geld nog tegemoet kunnen zien. Terecht heeft uw Kamer hiervoor veel aandacht.
Ideeën om verandering teweeg te brengen
Ook als gerechtsdeurwaarders vinden wij dat er verandering nodig is. Niet voor niets hebben wij de onderzoekers Nadja Jungmann en André Moerman financieel in staat gesteld om een rapport op te stellen, dat in het najaar van 2023 onder de titel ‘Schulden klein houden en perspectief bieden’ gepubliceerd is. In dit onafhankelijke rapport staan waardevolle aanbevelingen, die ook het werk van gerechtsdeurwaarders raken:
- Geef de gerechtsdeurwaarder de rol van ‘triagist’ van de problematische schulden. Onze collega’s hebben een uniek (vroegtijdig) inzicht in oplopende problemen. Tijdige en goede doorverwijzing naar goede hulp helpt bij het voorkomen van problemen.
- Stel een sociaal tarief in voor werk dat de gerechtsdeurwaarder in zulke gevallen verricht. Op dit moment wordt de gerechtsdeurwaarder alleen betaald voor het uitvoeren van (vaak repressieve) ambtshandelingen als beslagleggen en executieverkoop. Met een wettelijke vergoeding voor preventieve werkzaamheden bouwen we een prikkel in gericht op minnelijke oplossingen.
Dit rapport en een aantal andere publicaties neemt de minister van Armoedebeleid samen met haar collega Weerwind van Rechtsbescherming mee in een verkenning naar mogelijke wijzigingen in het stelsel van civiele invordering. De uitkomsten van deze verkenning zijn aangekondigd voor begin 2024. U kunt vragen of deze planning nog altijd gehaald wordt. Dit is van belang omdat in mei van dit jaar het IBO ‘Problematische Schulden’ verschijnt. Het is wenselijk dat uw Kamer te zijner tijd de discussie hierover in de volle breedte kan voeren.
Gerechtsdeurwaarder heeft meer informatie nodig
Bovenstaande aanbevelingen vereisen echter wel dat de (digitale) infrastructuur waarin de gerechtsdeurwaarder haar werk verricht op orde is. Als de gerechtsdeurwaarder inzicht heeft in alle inkomsten en tegoeden van een schuldenaar, kan snel bepaald worden of en zo ja hoe snel schuldenaren kunnen betalen. Dat creëert rust voor mensen die niet of moeilijk kunnen aflossen. Daarvoor is het bijvoorbeeld van belang dat gerechtsdeurwaarders realtime toegang hebben tot bijvoorbeeld bankgegevens en deze informatie veilig kunnen uitwisselen.
De KBvG heeft de afgelopen jaren veel initiatieven in deze richting genomen. Zo ontwikkelden we een Digitaal Beslagregister (DBR) waarin gerechtsdeurwaarders eerst moeten checken of het zin heeft om beslag te leggen bij een schuldenaar ter voorkoming van niet-verhaalbare kosten.
Voor de burgers hebben we Schuldenwijzer ontwikkeld, een tool waarmee burgers snel en veilig met hun DigiD een overzicht van beslagen op hun inkomsten kunnen krijgen. Ook zijn we initiator van de Verwijsindex Schuldhulpverlening (VISH). Deze biedt gemeenten de mogelijkheid om cliënten van de schuldhulpverlening aan te melden. Verder hebben we een preadvies geschreven dat heeft geleid tot de Wet vereenvoudiging Beslagvrije Voet en zijn nauw betrokken geweest tot de totstandkoming hiervan. Onze gerechtsdeurwaarders dragen vanuit hun rol graag bij om problematische schuldensituaties op te lossen én te voorkomen.
Toch ziet de KBvG nog verdere mogelijkheden voor uitbreiding op het vlak van veilige, privacy-vriendelijke toegang tot digitale systemen en van uitwisseling van gegevens. Daarom dringt de KBvG al enige tijd aan bij de Minister voor Rechtsbescherming op een Kwaliteitsfonds Gerechtsdeurwaarders waaruit onder andere dit soort IT-applicaties ontwikkeld kunnen worden ten behoeve van het algemeen maatschappelijk belang in de aanpak van armoede en schulden. Dit wordt meegenomen in de hierboven reeds aangehaalde verkenning.