Als een student zijn opleiding (voortijdig) stopt, moet hij ook zijn studentenreisproduct stopzetten. Voor elke (halve) maand dat het product niet wordt stopgezet, rekent DUO een boete. Wordt er niet betaald en helpen aanmaningen niet? Dan vaardigt DUO een dwangbevel uit. Het bedrag dat daarin staat wordt door een gerechtsdeurwaarder geïncasseerd. Op grond van een dwangbevel kan, net als een vonnis, ook beslag worden gelegd. Vaak wonen de jongeren nog bij hun ouders, maar ook met huisgenoten. Dan is er meestal niet veel van waarde om beslag op te leggen. In deze situatie mag een gerechtsdeurwaarder, juridisch gezien, ook beslag leggen op de gehele inboedel in die woning. Toch is dat niet altijd de meest voor de hand liggende oplossing.
Inschatten
Terwijl Nocco aanbelt bij een eengezinswoning in Leiden, probeert hij de situatie al een beetje in te schatten. Het is midden op de dag, maar alle gordijnen zijn dicht. Hij hoort buiten het harde geluid van een televisie en na een aantal keer aanbellen wordt er opengedaan. Een jongeman verschijnt in de deuropening. De ernst van de situatie wordt hem duidelijk wanneer Nocco vertelt waarom hij langskomt. Het humeur van de jongeman slaat om en hij reageert gepikeerd. “Ik een forse betaalachterstand omdat ik mijn reisproduct niet heb stopgezet? Echt niet.” En al zou het waar zijn, dan is het volgens hem zeker niet zijn schuld. “Als er al een schuld was, dan had iemand mij daar toch wel op gewezen?”, foetert de jongen.
IJsbreken
Nocco laat de jongen uitrazen en neemt daarna het voortouw: “Ik zie dat het je raakt, ik kom met je mee naar binnen en je mag me daar rustig uitleggen hoe de vork in de steel zit.” Eenmaal binnen neemt Nocco plaats op de bank. Op de andere bank zitten de ouders van de jongen, die tv kijken en weinig aandacht voor de situatie om hen heen hebben. Nocco hoort het verhaal van de jongen aan. Enkele maanden geleden is hij vroegtijdig gestopt met zijn mbo-opleiding, het bleek toch niks voor hem te zijn. Hij dacht zeker te weten dat met zijn uitschrijving ook zijn studentenreisproduct stopte. Dat hij daarvoor speciaal naar een automaat op een NS-station moest, wist hij naar eigen zeggen niet.
"Door iemand bij de hand te nemen, kan ik een beslaglegging voorkomen"
Na doorvragen blijkt dat de jongen wel degelijk betalingsherinneringen van DUO heeft ontvangen. Via de post en e-mail ontving hij berichten die hem erop wezen dat hij moest inloggen op de site van DUO met zijn DigiD. Zo zou hij meer informatie krijgen over zijn alsmaar oplopende schuld; intussen al honderden euro’s. Hij dacht al die maanden dat alles wel goed zou komen en liet de post voor wat het was. Zijn ouders namen alles voor kennisgeving aan en lieten het over aan hun zoon. Ze hadden weleens een brief gezien, maar begrepen de ambtelijke taal niet. Ook tijdens het huisbezoek van de gerechtsdeurwaarder bemoeiden zijn ouders zich vrijwel geen enkel moment met hun gesprek. Nocco ziet dat vaker: “Kinderen leren omgaan met verantwoordelijkheden, is primair een taak van de ouders. Maar op een of andere manier lijkt onze maatschappij soms te ingewikkeld geworden. Niet iedereen komt mee en snapt de consequenties van regels. Vergeet niet: ongeveer 1 op de 9 mensen in Nederland is laaggeletterd.”
Passende oplossing
Op 1 oktober 2020 trad de herziening van het beslag- en executierecht in werking. Als er beslag op iemands spullen wordt gelegd dan moet er voor die persoon wel iets overblijven om van te leven. Voor Nocco is het al snel duidelijk dat een beslaglegging op de inboedel van de jongen voor beide partijen geen soelaas zou bieden. In de basis moet iedereen gewoon zijn betalingsverplichtingen nakomen. Ook de jongeman, volgens Nocco: “Hij is zelf verantwoordelijk voor zijn financiën, maar in hoeverre kun je iemand zonder sterk vangnet echt verantwoordelijk houden? Een gerechtsdeurwaarder kan de schuld niet opheffen, maar wel zoeken naar een oplossing waar de jongeman ook mee geholpen zou zijn.”
Ter plekke besluit Nocco de jongen bij de hand te nemen en samen DUO te bellen, misschien wordt het proces op die manier duidelijker. Het is een stap die bij de jongen zelf niet eerder is opgekomen. De medewerker van DUO bespreekt samen met Nocco en de jongen wat de verantwoordelijkheden van de jongen zijn met betrekking tot zijn studieschuld. De jongen gaf tijdens het gesprek aan dat hij in een supermarkt werkt en zo elke maand een zakcentje verdient. Niet veel, maar voldoende om een betalingsregeling met DUO te treffen. “Door het ijs te breken en hem bij de hand te nemen kon ik een beslaglegging voorkomen en is er een oplossing die voor alle partijen werkbaar is”, aldus Nocco.
Met de jongeman is het allemaal goed gekomen. Hij is van baan gewisseld en betaalt nu maandelijks meer af. Hij houdt goed contact met het gerechtsdeurwaarderskantoor en zijn schuld aan DUO is bijna afgelost.
Aansporen
“Jongeren met schulden is een almaar groter wordend maatschappelijk probleem. Gebrekkig financieel beheer, financiële onwetendheid en geen behoefte hebben om te sparen en vooruit te plannen, vergroten de kans op financiële problemen”, vertelt Nocco. Vaak genoeg maken gerechtsdeurwaarders heel andere situaties met thuiswonenden mee. Soms trekken ouders de portemonnee en is de zaak daarmee afgehandeld. Soms leidt een bezoek tot een escalatie omdat ouders weigeren te geloven dat hun kind een schuld heeft. Ze treffen volgens hen zelf geen blaam. Gerechtsdeurwaarders proberen de ouders dan aan te sporen om het gesprek aan te gaan met hun kind. Ze hopen mee te geven dat een ogenschijnlijk simpele schuld hun kind kan blijven achtervolgen als ze niet in actie komen.