In december werd bekend dat gedupeerden van de toeslagaffaire allemaal 30.000 euro compensatie ontvangen van de overheid. “Vanaf dat moment hebben we direct contact gezocht met het ministerie van JenV”, vertelt KBvG-voorzitter Michael Brouwer. “Veel gedupeerden zijn door de toeslagenaffaire immers in de financiële problemen gekomen. Schuldeisers zouden dat compensatiegeld direct kunnen opeisen, wat alsnog zou voorkomen dat mensen met een schone lei kunnen beginnen. We zagen direct dat we hier als KBvG een rol in hadden en wilden graag meedenken over een oplossing.”
Intensief overleg
Brouwer werd door staatssecretaris Van Huffelen uitgenodigd om mee te praten over een praktische uitwerking. Zo begon een periode van intensief overleg, ook met het ministerie van JenV. “Onze inzet was om recht te doen aan zowel de schuldeiser als de schuldenaar. In eerste instantie werd alleen gesproken over het kwijtschelden van schulden bij overheidsinstanties; private schuldeisers zouden daar dan in mee moeten gaan. We hebben toen bij de staatssecretaris aangegeven dat schuldeisers dat niet zomaar zouden doen, en dat je dat bovendien niet van hen zou mogen vragen.”
Moratorium
Na intensief overleg met alle betrokken partijen, werd besloten een afkoelingsjaar in te stellen voor de gedupeerden. Hiervoor dienden Kamerleden Lodders en Weyenberg op 8 februari een motie in. Het zogeheten moratorium (de afkoelingsperiode) zou met terugwerkende kracht in moeten gaan vanaf 12 februari. Wie voor die datum al een verzoek tot herstelbetalingen indiende, valt vanaf die datum al onder het moratorium. Brouwer: “Om dit te regelen moest de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir) door de Tweede Kamer wel nog worden voorzien van een amendement.”
Technische oplossing
Parallel aan de wetsbehandeling ging de KBvG samen met SNG alvast op zoek naar een technische oplossing voor het moratorium. “SNG stelde voor om de Verwijsindex Schuldhulpverlening hiervoor in te zetten”, vertelt Brouwer. “Bij VISH vindt aan de hand van BSN-nummers identificatie plaats van mensen die schuldhulp krijgen. Daarmee kunnen we voorkomen dat gerechtsdeurwaarders beslag leggen bij mensen die in een hulptraject zitten. Met dezelfde systematiek en dezelfde bescherming van privacy kan VISH worden ingezet om gedupeerden van de toeslagenaffaire te identificeren.”
Overleg over uitvoering
Wat volgde was intensief overleg tussen de KBvG, SNG en de Belastingdienst. “Naast een aantal technische aanpassingen van VISH, contractuele aspecten en de impact en communicatie richting gerechtsdeurwaarderskantoren, hebben we het ook veel over privacy en informatiebeveiliging gehad. Terecht stelt de overheid hier hoge eisen aan, en het is ook juist waar SNG in gespecialiseerd is: omgaan met privacygevoelige informatie via veilige en werkbare ICT-oplossingen. Uiteindelijk zag de staatssecretaris dit ook in en heeft zij VISH omarmd om praktisch invulling te geven aan het moratorium.”
Eerste dataleveringen
Op woensdag 3 maart ging de Eerste Kamer akkoord met het amendement op de Awir. Deze week vinden de eerste dataleveringen via VISH plaats. Goed beveiligd en met bescherming van privacy zorgt de SNG voor zorgvuldige en actuele informatiedeling met alle gerechtsdeurwaarderskantoren in Nederland. Kantoren kunnen de betreffende dossiers daardoor markeren als ‘toeslagen-herstel’-dossier, zodat de executie van vorderingen bij deze gedupeerden stopgezet wordt.
Niet optimaal
“Een afkoelingsperiode is geen optimaal middel”, zegt Brouwer. “Mede doordat het in heel korte tijd tot stand is gekomen, zitten er nog best wat haken en ogen aan de uitvoering. Voor private schuldeisers bijvoorbeeld leidt het tot uitstel van het incasseren van hun vorderingen, zonder dat zij zicht hebben op een structurele oplossing. En voor gerechtsdeurwaarders leidt de zorgvuldige identificatie van gedupeerden tot veel extra administratie.”
Brouwer is echter blij dat hij samen met SNG een bijdrage heeft kunnen leveren aan een werkbare oplossing voor de Belastingdienst. “En daarmee aan schuldenrust voor de gedupeerden. Het is een voorbeeld van hoe we als gerechtsdeurwaarders willen werken aan rechtvaardige en menselijke oplossingen.”
Belang van informatie-uitwisseling
De toepassing bij het moratorium laat volgens Brouwer nog eens zien wat het belang van goede informatie-uitwisseling is. “Je kunt wel regels maken, maar eerst moet het probleem duidelijk zijn. Met die filosofie is ook VISH ontwikkeld. Dit systeem levert al jarenlang een heel waardevolle bijdrage aan het voorkomen van problematische schulden. Helaas is het gebruik van VISH door gemeenten nog niet verplicht, zelfs niet na het Besluit gemeentelijke schuldhulpverlening van vorig jaar. Ik hoop dat deze nieuwe impuls voor VISH ertoe leidt dat meer gemeenten het systeem gaan gebruiken.”